Świdziński Edmund Leopold (1848—1919), generał rosyjskiej armii, naczelnik Komitetu Organizacyjnego Legionów Polskich, organizator życia polskiego w Kijowie.
Ur. 27 XI (15 XI st.st.) w Wichertowie (pow. turecki) w rodzinie ziemiańskiej, był synem Ferdynanda Sebastiana (ur. ok. 1802), oficera WP, powstańca listopadowego, i Michaliny z Ciesielskich (1809—1883). Miał braci: Dionizego (ur. 1846), Ignacego (1851—1923) i Eugeniusza Ignacego (ur. 1852) oraz siostry: Antoninę (1844—1854) i Marię (ur. 1850), zamężną Buchowską.
Po ukończeniu w r. 1865 Korpusu Kadetów w Moskwie Ś. od 26 VIII t.r. uczył się w tamtejszej Aleksandrowskiej Szkole Wojskowej; ukończył ją 17 VII 1867 jako absolwent I kategorii. Awansowany t.r. na podporucznika, został skierowany do 98. dorpackiego pp, w którym służył na stanowisku płatnika pułku (1869—73) i dowódcy kompanii (1873—9). Awansował w tym czasie na porucznika (1869), sztabskapitana (1875) i kapitana (1879). Od 26 X 1879 był słuchaczem Mikołajewskiej Akad. Sztabu Generalnego w Petersburgu; ukończył ją 7 IV 1882 jako absolwent II kategorii. Był jednym z niewielu katolików, którzy ukończyli tę uczelnię po r. 1863. Dn. 20 V t.r. objął stanowisko starszego adiutanta 28. DP (Wileński Okręg Wojskowy), a 24 XI został oficerem Sztabu Generalnego; jako oficera do specjalnych poruczeń skierowano go do sztabu Omskiego Okręgu Wojskowego, następnie oddelegowano do prac Głównego Komitetu, zajmującego się sprawami sprawozdawczości wojska. Od r. 1884 był starszym adiutantem 9. DP (Kijowski Okręg Wojskowy). Awansowany w r. 1886 na podpułkownika, objął t.r. stanowisko oficera do specjalnych poruczeń w sztabie X Korpusu Armijnego; pełnił je do r. 1889. Po odbyciu czteromiesięcznej praktyki na stanowisku dowódcy batalionu 98. pp został t.r. wykładowcą wojskowych przepisów dyscyplinarnych (karnych) w szkole junkrów kawalerii w Jelizawetgradzie. Mianowany w r. 1890 pułkownikiem, był w l. 1892—4 szefem sztabu stacjonujących na Kaukazie: 21. DP, 38. DP i 20. DP. Skierowany 16 III 1899 do 113. staroruskiego pp w Szawlach, pełnił obowiązki komendanta tamtejszego garnizonu (nieetatowo) oraz dowódcy brygady w 29. DP. Dn. 19 V 1900 awansował na gen.-majora; objął dowództwo brygady, najpierw w 19. DP (Kijowski Okręg Wojskowy), a następnie do 16 VIII 1901 w 42. DP (Kazański Okręg Wojskowy). Potem dowodził krótko 42. DP i XXI Korpusem Armijnym. Mianowany 21 XI 1908 gen.-lejtnantem, objął dowództwo 11. DP w Łucku (Kijowski Okręg Wojskowy), a 19 VI 1910 dowództwo 41. DP (Kazański Okręg Wojskowy). W tym czasie nieetatowo dowodził także Korpusami Armijnymi: XI i XVI. Awansowany 16 XI 1911 na generała piechoty, przeszedł w stan spoczynku i zamieszkał w Kijowie.
Po wybuchu w r. 1914 pierwszej wojny światowej Ś. wziął udział w tworzeniu ochotniczych oddziałów polskich walczących po stronie rosyjskiej (tzw. Legion Puławski). Dn. 22 I 1915 został naczelnikiem Komitetu Organizacyjnego Leg. Pol. (od 7 II t.r. Polskich Drużyn Ochotniczych) przy Komitecie Narodowym Polskim w Warszawie; w Komitecie kierował sekcją wojskową. Dzięki jego staraniom uzyskano możliwość przeniesienia do Legionu Puławskiego Polaków służących w armii rosyjskiej, czego jednak nie realizowano z powodu oporu władz rosyjskich i negatywnego nastawienia warszawskiego gen.-gubernatora gen. P. N. Jengałyczewa. Z kolei dla napływających ochotników brakowało odpowiedniego wyekwipowania i miejsc zakwaterowania. Dn. 11 III wystąpił Ś. z memoriałem do Jengałyczewa; zawartych w nich postulatów w sprawie legionów nie uwzględniono i nastąpiło wstrzymanie formowania oddziałów polskich. Dn. 27 III złożył Ś. dymisję, przekazując swe obowiązki gen. Piotrowi Szymanowskiemu.
Ś. zamieszkał w Kijowie; opublikował wtedy swój, napisany po rosyjsku, a przetłumaczony przez Henryka Bagińskiego, podręcznik Przygotowanie do zadań bojowych kompanii, cz. 2 (W.—Kijów 1915, nakładem Zygmunta Balickiego). W r. 1916 ukazał się, napisany z udziałem Bagińskiego, jego Podręcznik dla żołnierza piechoty („B. Wiad. Wojsk.” nr 5). W Kijowie Ś. działał w powstałym w następstwie rewolucji lutowej, w marcu 1917, Związku Wojskowych Polaków; był też czynny w założonej w kwietniu t.r. przez Bagińskiego Polskiej Lidze Wojennej Walki Czynnej. Współtworzył powstałe 8 IV Tow. Popierania Polskiej Wiedzy Wojskowej i objął jego prezesurę. Współredagował organ Towarzystwa, „Wiadomości Wojskowe”, do którego pisywał i w którym 24 VI zamieścił odezwę „Do żołnierzy, braci moich” (nr 12), apelującą o tworzenie polskich jednostek wojskowych po stronie Rosji. Artykuły publikował też w wychodzącym w Kijowie od czerwca „Przeglądzie Polskim”. Gdy 19 VIII zdecydowano o przeniesieniu Tow. Popierania Polskiej Wiedzy Wojskowej oraz redakcji „Wiadomości Wojskowych” do Mińska, Ś. złożył funkcję prezesa Towarzystwa. Pracował w tym czasie nad kolejnym podręcznikiem wojskowym Przygotowania do zadań bojowych piechoty, ale nie zdołał go ukończyć. Zmarł 18 XI 1919 w Kijowie. Był odznaczony m.in. orderami rosyjskimi: św. Włodzimierza III i IV kl., św. Anny I, II i III kl., św. Stanisława I, II i III kl., medalami pamiątkowymi: panowania Aleksandra III i koronacji Mikołaja II oraz Odznaką «40 lat wzorowej służby» (1909). Pośmiertnie otrzymał Medal Niepodległości (1932).
W małżeństwie z Marią z Burniewiczów (1856—1936), córką Bolesława, ziemianina z pow. szawelskiego (gub. kowieńska), miał Ś. synów: Edmunda Feliksa (1883—1945), Józefa Jana (1885/6—1963) i Aleksandra, oraz córkę Marię Emilię (1888—1920), zamężną od r. 1909 za Stanisławem Rodowiczem (zob.).
Kosk, Generalicja, II; Kryska-Karski—Żurakowski, Generałowie (fot.); — Bagiński H., Wojsko polskie na Wschodzie 1914—1920, W. 1921 (fot.); Czerep S., Generałowie i admirałowie polskiego pochodzenia w armii rosyjskiej 1914—1917, Białystok 2014; Kedrin V., Aleksandrovskoe voennoe učilišče 1863—1901, Moskva 1901; Korzeniowski M., Za Złotą Bramą. Działalność społeczno-kulturalna Polaków w Kijowie w latach 1905—1920, L. 2009; Kulik M., Kariery polskich generałów w armii rosyjskiej przed pierwszą wojną światową, w: Czyn zbrojny w dziejach narodu polskiego. Studia ofiarowane Profesorowi Januszowi Wojtasikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Red. P. Matusak i in., Siedlce 2004; tenże, Oficery pol’skogo proischoždenija v Kazanskom Voennom Okruge na rubeže XIX—XX vekov, w: Polonia v Kazani i v Volgo-Urale v XIX—XX vv., Kazan’ 2011; tenże, Polacy wśród dowódców jednostek wojskowych Kaukaskiego Okręgu Wojskowego na początku XX wieku, w: Wrogowie, sojusznicy, towarzysze broni. Polsko-rosyjskie stosunki wojskowe w pierwszej połowie XX wieku, Red. J. Wojtkowiak, P. 2013; tenże, Pol’jaki na staršich v vyšich dolžnostiach v Kavkazskom Voennom Okruge na rubeže XIX i XX vv., w: Pol’jaki v Rossii, istorija i sovremennost, Krasnodar 2007; Ślisz A., Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji (1915—1919), W. 1968; Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914—1918, W. 1990; — Jepančin N. A., Na službe trech imperatorov, vospominanija, Moskva 1996; Kratkoe rospisanije suchoputnych wojsk. Ispravlennoe po svedenijam po 1-je Fievrala 1911 g., Pet. 1911; Obščij spisok oficerskim činam Russkoj Imperatorskoj Armii. Sostavlen po 1-je Janvaria 1909 g., Pet. 1909; Spisok generalam po staršinstvu. Sostavlen po 1-je Sentjabrja 1896 goda, Pet. 1896; Spisok generalam po staršinstvu. Sostavlen po 4-je Ijulja 1907 goda, Pet. 1907; Spisok generalam po staršinstvu. Sostavlen po 1-je Janvarja 1910 goda, Pet. 1910; Spisok Generalnogo Štaba. Ispravlen po 1-je Maja 1909 goda, Pet. 1909; Spisok polkovnikam po staršinstvu. Sostavlen po 1-je Sentjabrja 1893 g., Pet. 1893; Wojciechowski S., Wspomnienia, orędzia, artykuły, W. 1995; — CAW: sygn. KGiO, I.480.608; Rossijskij gosudarstvennyj voenno-istoričeskij archiv w Moskwie: F. 409 (spis służby) nr 275 391; — Informacje Agnieszki Jaskuły z W.
Mariusz Kulik